Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Głogowie - Gablota 11

1. TALAR, 1630 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS III D G REX POL M – D LIT RVS PRVS MAS ;

herb podskarbiego  (Półkozic); popiersie króla w prawo,

w koronie, z mieczem na prawym ramieniu i jabłkiem

w lewej dłoni

Rv.: SAM LIV NEC NO SV – E GOT VAD Q HR REX;

ukoronowana, wielopolowa tarcza herbowa,

otoczona łańcuchem Orderu Złotego Runa; po bokach

w polu znak menniczy: I – I oraz data: 16 – 30

AR; 42 mm; 28,60 g; Kop. IV.1; nr inw.: MG/N/675/400

Od 1627 r. talary wybijane były wg stopy cesarskiej ze

srebra XIV-łutowego (0,875). 1 talar = 80 groszy. Z czasem

cena talara wzrosła do 90 groszy, czyli tak, jak wcześniej

w Niemczech cena talara ustaliła się na poziomie

90 krajcarów (30 trzykrajcarówek).

2. TALAR, 1630 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS III D G REX POL M – D LIT RVS PRVS MAS;

herb podskarbiego  (Półkozic); popiersie króla w prawo,

w koronie, z mieczem na prawym ramieniu i jabłkiem

w lewej dłoni

Rv.: SAM LIV NENO SVE – GOT VA DQ HR REX;

ukoronowana, wielopolowa tarcza herbowa,

otoczona łańcuchem Orderu Złotego Runa; po bokach

w polu znak menniczy: inicjały I – I; data 16 – 30

AR; 43,0 mm; 29,03 g; Kop. IV.1; nr inw.: MG/N/675/339

3. ORT (⅕ talara), 1624 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS III [D G] REX POL M D LI RVS PRV M – ;

popiersie króla w prawo, w koronie, z mieczem na prawym

ramieniu i jabłkiem królewskim w lewej dłoni

Rv.: SAM LIV NEC N SV – [GOT] VAN Q HRI R;

[herb podskarbiego  (Sas)]; ukoronowana, pięciopolowa tarcza

herbowa (Orzeł, Pogoń, Snopek Wazów); po bokach w polu data 16 – 24

AR; 29,0 mm; 6,28 g; Kop. II.5?; nr inw.: MG/N/675/629

Orty wybito w Polsce po raz pierwszy w 1608 r. Była to moneta

średniej wielkości, pierwotnie o wartości 10 groszy lub ¼ talara,

co oznacza, że cena talara wynosiła wówczas 40 groszy. W ciągu

kolejnych lat, w przeciwieństwie do talarów, obniżano standardy

bicia ortów tak, że w 1620 r. cena orta wynosiła już 16 groszy,

a zawartość srebra w przeliczeniu na grosz była na poziomie

półtoraków. W wyniku reformy z 1623 r. ort spadł do wartości

⅕ talara. W 1650 r. wartość orta wynosiła 18 groszy i tak

pozostało do XVIII w.

4. ORT (⅕ talara), 1624 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS III D G REX POL M D LI RVS PRV M ;

popiersie króla w prawo, w koronie, z mieczem na prawym

ramieniu i jabłkiem królewskim w lewej ręce

Rv.: SAM LIV NEC N SVE – GOT V AN Q [HRI R];

herb podskarbiego  (Sas); ukoronowana, pięciopolowa tarcza

herbowa (Orzeł, Pogoń, Snopek Wazów); po bokach w polu

data 16 – 24

AR; 29,0 mm; 6,31 g; Kop. II.5.b; nr inw.: MG/N/675/639

5. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1618 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas); jabłko

królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 1 – 8

AR; 19,5 mm; 1,50 g; Kop. IIB.7c; nr inw.: MG/N/675/1039

W 1614 r. wprowadzono po raz pierwszy do obiegu w Polsce

półtoraki, produkowane początkowo w mennicy bydgoskiej.

W ciągu następnych lat (1619) obniżano ich standard. Półtoraki

były wzorowane na tzw. „dobrych groszach” brandenburskich,

które stanowiły 1/24 talara i nosiły na rewersie wizerunek

jabłka z liczbą „24”.

6. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1619 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3; ukoronowana,

pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas); jabłko

królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 1 – 9

AR; 19,5 mm; 1,12 g; Kop. IIB.8a; nr inw.: MG/N/675/1659

7. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1620 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3; ukoronowana,

pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas); jabłko

królewskie, w środku liczba: Z4; po bokach w polu data Z – 0

AR; 19,3 mm; 1,08 g; Kop. IIB.9c; nr inw.: MG/N/675/4224

8. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1621 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3; ukoronowana,

pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas); jabłko

królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 2 – 1

AR; 19,4 mm; 1,00 g; Kop. IIB.10; nr inw.: MG/N/675/4249

9. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1621 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIG [IS 3 DG] – REX P M D L; ukoronowana,

pięciopolowa tarcza herbowa; dwukrotne wybicie stempla

awersu: w miejscu fragmentu legendy: [IS 3 DG] znalazło się:

SIGIS 3; na godzinie 3 widoczna też korona

Rv.: MON/NE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data

2 – 1; dwukrotne wybicie stempla rewersu: zdwojone N w MONE

AR; 19,7 mm; 1,06 g; Kop. IIB.10; nr inw.: MG/N/675/3131

10. PÓŁTORAK (1½ grosza), rok bicia: 1621 (omyłkowo

wpisana data 1611) Król Zygmunt III Waza (1587–1632),

mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu

omyłkowa data 1 – 1

AR; 19,3 mm; 0,78 g; Kop. IIB.1; nr inw.: MG/N/675/4215

11. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1622 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu

data 2 – 2

AR; 19,0 mm; 0,86 g; Kop. IIB.11a; nr inw.: MG/N/675/915

12. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1622 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGI 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas); jabłko

królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 2 – 2

AR; 19,5 mm; 0,97 g; Kop. IIB.11b; nr inw.: MG/N/675/4283

13. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1623 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24;

po bokach w polu data 2 – 3

AR; 19,0 mm; 1,01 g; Kop. IIB.12a; nr inw.: MG/N/675/743

14. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1623 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24;

po bokach w polu data 2 – 3

AR; 19,0 mm; 1,03 g; Kop. IIB.12b; nr inw.: MG/N/675/1932

15. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1624 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24;

po bokach w polu data 2 – 4

AR; 19,0 mm; 1,06 g; Kop. IIB.13a; nr inw.: MG/N/675/2265

16. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1624 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24;

po bokach w polu data 2 – 4

AR; 19,0 mm; 0,87 g; Kop. IIB.13b; nr inw.: MG/N/675/1224

17. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1625 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24;

po bokach w polu data 2 – 5

AR; 19,5 mm; 0,98 g; Kop. IIB.14a; nr inw.: MG/N/675/2270

18. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1625 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Sas);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24;

po bokach w polu data 2 – 5

AR; 19,0 mm; 1,01 g; Kop. IIB.14b; nr inw.: MG/N/675/2271

 

19. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1625 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Półkozic);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24;

po bokach w polu data 2 – 5

AR; 19,0 mm; 1,07 g; Kop. IIB.14c; nr inw.: MG/N/675/2274

20. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1625 r.;

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3; ukoronowana,

pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Półkozic);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 2 – 5

AR; 19,0 mm; 1,07 g; Kop. IIB.14d; nr inw.: MG/N/675/1443

21. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1626 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Półkozic);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 2 – 6

AR; 19,0 mm; 1,04 g; Kop. IIB.15a; nr inw.: MG/N/675/2278

22. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1626 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Półkozic);

jabłko królewskie, w środku liczba: Z4; po bokach w polu data Z – 6

AR; 19,0 mm; 0,99 g; Kop. IIB.15c; nr inw.: MG/N/675/954

23. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1626 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGI 3 DG – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Półkozic);

jabłko królewskie, w środku liczba: Z4; po bokach w polu data Z – 6

AR; 19,0 mm; 0,97 g; Kop. IIB.15d; nr inw.: MG/N/675/896

24. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1627 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Półkozic);

jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 2 – 7

AR; 19,0 mm; 1,14 g; Kop. IIB.16a; nr inw.: MG/N/675/2286

25. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1627 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Półkozic);

jabłko królewskie, w środku liczba: Z4; po bokach w polu data Z – 7

AR; 19,5 mm; 1,05 g; Kop. IIB.16b; nr inw.: MG/N/675/2283

26. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1627 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIGIS 3 D G – REX P M D L; znak wartości: 3;

ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa

Rv.: MONE NO – REG POLO; herb podskarbiego  (Półkozic);

jabłko królewskie, w środku liczba: Z4; po bokach w polu data Z – 7

AR; 19,3 mm; 1,07 g; Kop. IIB.16c; nr inw.: MG/N/675/2584

W 1627 r. rynek był już tak bardzo nasycony monetą

drobną, że wydano zarządzenie o wstrzymaniu dalszej emisji

monet drobnych, które utrzymało się 23 lata, do reformy

Jana Kazimierza w 1650 r.

27. GROSZ, 1624 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Bydgoszcz

Av.: SIG III D G /REX POL/M D L;

powyżej napisu strefowego korona

Rv.: GROSS REG – POLO 1624; herb podskarbiego  (Sas);

ukoronowany orzeł z tarczą herbową (Snopek Wazów) na piersi

AR; 19,0 mm; 0,87 g; Kop. XIVB.2.a.; nr inw.: MG/N/675/3302

Grosze o wadze 3,2 g i cenie 16 denarów były w Polsce wybijane

od czasów Kazimierza Wielkiego (1333–1370). Jednak z czasem

moneta ulegała obniżeniu zarówno wagi, jak i zawartości srebra.

W czasach Zygmunta Starego (1506–1548) ważyła już 2,06 g

i równała się 18 denarom. W systemie monetarnym z 1623 r.

grosz był zdefiniowany jako moneta o masie 1,05 g.

28. TROJAK (3 grosze), 1620 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Kraków

Av.: SIG III D G REX POL M D L; popiersie króla w prawo,

w koronie

Rv.: III/1-6-2-0/GROS ARGE/TRIP REGN/POL – ONI/herb Sas ;

data rozdzielona Orłem, Snopkiem i Pogonią

AR; 21,0 mm; 1,89 g; Iger K.20.1a; nr inw.: MG/N/675/2679

29. TROJAK (3 grosze), 1621 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Kraków

Av.: SIG III D G REX POL M D L; popiersie króla w prawo,

w koronie

Rv.: III/1-6-2-1/GROS ARGE/TRIP REGN/ POL – ONI/herb Sas ;

data rozdzielona Orłem, Snopkiem i Pogonią

AR; 20,0 mm; 1,79 g; Iger K.21.1a; nr inw.: MG/N/675/1976

30. TROJAK (3 grosze), 1622 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Kraków

Av.: SIG III D G REX POL M D L; popiersie króla w prawo,

w koronie

Rv.: III/1-6-2-2/GROS ARGE/TRIP REGN/POL – ONI/herb Sas ;

data rozdzielona Orłem, Snopkiem i Pogonią

AR; 19,5 mm; 1,77 g; Iger K.22.1a; nr inw.: MG/N/675/817

31. TROJAK (3 grosze), 1623 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Kraków

Av.: SIGIS III D G REX POL M D L; popiersie króla w prawo,

w koronie

Rv.: III/1-6-2-3/GROS ARGE/TRIP REGN/POL – ONI/herb Sas ;

data rozdzielona Orłem, Snopkiem i Pogonią

AR; 19,8 mm; 1,68 g; Iger K.23.1c; nr inw.: MG/N/675/5024

32. TROJAK (3 grosze), 1624 r.

Król Zygmunt III Waza (1587–1632), mennica Kraków

Av.: SIG III D G REX POL M D L; popiersie króla w prawo,

w koronie

Rv.: III/1-6-2-4/GROS ARG/TRIP REG/PO – LO/herb Sas ;

data rozdzielona Orłem, Snopkiem i Pogonią

AR; 19,1 mm; 1,92 g; Iger K.24.1a; nr inw.: MG/N/675/3219

33. TALAR, 1642 r.

Król Władysław IV Waza (1632–1648), mennica Bydgoszcz

Av.: VLA IIII D G REX POL – M D LIT RVS PR MA;

herb podskarbiego  (Sas); popiersie króla w prawo, w koronie

Rv.: SAM LIV NEC NO SV – GOT VAN Q HÆ REX;

ukoronowana, wielopolowa tarcza herbowa: herb

Rzeczypospolitej (z Orłem i Pogonią), na który nałożono

herb Szwecji (z trzema koronami i lwem), w polu sercowym

Snopek Wazów, tarcza otoczona łańcuchem Orderu Złotego

Runa; po bokach w polu znaki mennicze: inicjały G – G

i haki oraz data 16 – 42

AR; 41,5 mm; 28,88 g; Kop. 14.III.3b; nr inw.: MG/N/675/296

34. DWOJAK (2 grosze), 1650 r.

Król Jan Kazimierz (1648–1668), mennica Wschowa

Av.: IO–CASIMIR–D G REX; ukoronowany orzeł z tarczą

herbową (Snopek Wazów) na piersi

Rv.: GROS ARGE/DVPL REGN/POLO/16 – 50;

[herb Wieniawa (głowa wołu)]; powyżej napisu korona

AR; 19,0 mm; 1,13 g; Kop. 67; nr inw.: MG/N/675/4210

Dwojaki były bite od początku panowania Jana Kazimierza

w mennicach koronnych i miejskich. Była to moneta o wadze

1,25 g, srebra próby 0,438.