Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Głogowie - Gablota 13

1. TALAR (Salvatortaler), 1617 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (lata 1611–1632), mennica Sztokholm.

Na awersie: popiersie króla w lewo, w koronie, z berłem w prawym ręku i jabłkiem w lewym, nad głową hebrajski tetragram: יהוה (Yahweh). Napis: GVSTAVVS ADOLPH D G SVECOR GOTHOR WANDALOR Q REX/GLORIA ALTISSIMO SVORVM REFVGIO („Chwała Najwyższemu, Schronienie Jego ludu”).

Na rewersie: postać Chrystusa Zbawiciela Świata z aureolą promienistą dookoła głowy, w długim płaszczu i perizonium, z prawą ręką uniesioną w geście błogosławieństwa i z jabłkiem w lewej dłoni; z lewej strony w ozdobnych kartuszach pod koroną są trzy tarcze herbowe: Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew), Wazów (Snopek). Napis: SALVATOR MVNDI SALVA NOS („Zbawicielu Świata, ocal nas”) 1617.

Wielkość monety: 45,0 mm,

Waga monety: 31,36 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/573.

SZWEDZKA DYWERSJA MONETARNA

WÜRZBURG

Würzburg był biskupstwem, którego pasterze używali tytułu „książąt we Frankonii”. W latach 1631–1633/34 Würzburg był zajęty przez Szwedów.

2. DUKAT, 1631 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (lata 1611–1632), mennica Würzburg.

Na awersie: popiersie króla w prawo, w zbroi, w lewej dłoni trzyma glob z krzyżem trójlistnym, w prawej dłoni trzyma berło, na zbroi

znak menniczy: inicjały M – L; powyżej hebrajski tetragram יהוה (Yahweh) otoczony płomieniami. Napis: D G GVSTAVVS ADOLPHVS SVE GO VA REX.

Na rewersie: ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa; po bokach w polu data 16 – 31; dookoła wieniec oliwny. Napis: Gott mit uns (niem., „Bóg z nami”, Rz 8:31)

Wielkość monety: 21,6 mm,

Waga monety: 3,46 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/165.

NORYMBERGA

Podczas wojny trzydziestoletniej w 1632 r., król szwedzki Gustaw II Adolf został pokonany w okupowanej przez siebie Norymberdze przez czeskiego wodza Albrechta z Valdštejna.

3. DUKAT, 1632 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (lata 1611–1632), mennica Norymberga.

Na awersie: popiersie króla w prawo, w wieńcu laurowym. Napis: GVST ADOLP D G SVEC GOTH VAND REX M P F DE ET I DO.

Na rewersie: znak menniczy: ligatura ; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa. Napis: DVCATVS NOVVS REGIS SWECIÆ 1632 AV.

Wielkość monety: 21,5 mm,

Waga monety: 3,44 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/58.

ERFURT

W średniowieczu alchemicy próbowali stworzyć złoto przez połączenie siarki z rtęcią.

4. DUKAT, 1634 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (1611–1632), mennica Erfurt

Na awersie: znak menniczy: liść pietruszki, popiersie króla w prawo, w wieńcu laurowym. Napis: GVSTAV ADOLPH D G SVEC GOTH VAND R.

Na rewersie: znak menniczy:  – symbol fazy wzrostu Księżyca lub astrologiczny symbol znaku Lwa; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa; po bokach w polu data 16 – 34 oraz znaki mennicze: trójkąt z krzyżem  – symbol alchemiczny siarki i niedomknięta ósemka z krzyżem  – symbol alchemiczny rtęci i astrologiczny planety Merkury. Napis: PR FINL DUX ET HON ET CAREL DOM INGER.

Wielkość monety: 21,0 mm,

Waga monety: 3,49 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/164.

STRZAŁÓW

Podczas wojny trzydziestoletniej w 1628 r. Strzałów (niem. Stralsund) z pomocą Szwecji i Danii odparł oblężenie przez oddziały Alberta z Valdštejna. Na mocy Traktatu Szczecińskiego (1630) miasto, obok Szczecina, stało się jedną z dwóch głównych szwedzkich twierdz w Księstwie Pomorskim. Przez ponad 200 lat pozostawało pod panowaniem Królestwa Szwecji jako część Pomorza Szwedzkiego. Zgodnie ze starymi przywilejami, biło monety bez imienia władcy Pomorza, a imię cesarskie oznacza tylko, że moneta odpowiada stopie menniczej Rzeszy.

5. DUKAT, 1638 r.

Emitent: Królowa Krystyna (1637–1654), mennica Strzałów

Na awersie: znak menniczy: inicjały CS, trzy rogi myśliwskie; po bokach w polu data 16 – 38, dookoła wieniec laurowy. Napis: AVREVS NOVVS STRALSVNDEN.

Na rewersie: ukoronowany, dwugłowy orzeł; po bokach w polu data 16 – 38. Napis: FERDINANDVS III D G ROM IM S AV.

Wielkość monety: 22,5 mm,

Waga monety: 3,44 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/59.

ELBLĄG

 

6. PÓŁTORAK ELBLĄSKI (1½ grosza), 1628 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (1611–1632), mennica Elbląg

Na awersie: znak wartości: 3; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: GVS ADO – D G REX S.

Na rewersie: znak menniczy: serce przebite dwiema strzałami ; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 2 – 8.

Wielkość monety: 19,7 mm,

Waga monety: 0,96 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/5003.

7. PÓŁTORAK ELBLĄSKI (1½ grosza), 1632 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (1611–1632), mennica Elbląg.

Na awersie: znak wartości: 3; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: GVS ADO – D G REX S.

Na rewersie: znak menniczy: jabłko królewskie, w środku liczba: Z4; po bokach w polu data 3 – Z. Napis: MON NO – CIVI ELB.

Wielkość monety: 18,0 mm,

Waga monety: 1,00 g

Numer inwentarzowy: MG/N/675/904.

8. PÓŁTORAK SZWEDZKI (1½ grosza), 1632 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (1611–1632), mennica Elbląg.

Na awersie: znak wartości: 3; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napisy: GVS ADO – D G REX S.

Na rewersie: znak menniczy: jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 3 – Z. Napis: MON NO – REG SVE.

Wielkość monety: 19,6 mm,

Waga monety: 0,96 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/4046.

9. PÓŁTORAK SZWEDZKI (1½ grosza), 1635 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (1611–1632), mennica Elbląg.

Na awersie: znak wartości: 3; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: GVS ADO – D G REX SVE.

Na rewersie: znak menniczy: ; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 3 – 5. Napis: MON NO – REG SVE.

Wielkość monety: 19,2 mm,

Waga monety: 0,85 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/2618.

10. PÓŁTORAK SZWEDZKI (1½ grosza), 1634 r.

Emitent: Królowa Krystyna (1632–1654), mennica Elbląg.

Na awersie: znak wartości: 3; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: CHRIS D G – REG SVE.

Na rewersie: znak menniczy: ; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 3 – 4. Napis: MON NO – REG SVE.

Wielkość monety: 19,3 mm,

Waga monety: 0,97 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/2596.

11. PÓŁTORAK SZWEDZKI (1½ grosza), 1635 r.

Emitent: Królowa Krystyna (1632–1654), mennica Elbląg.

Na awersie: znak wartości: 3; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: CHRIS D G – REG SVE.

Na rewersie: znak menniczy: ; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 3 – 5. Napis: MON NO – REG SVE.

Wielkość monety: 18,0 mm,

Waga monety: 0,86 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/905.

RYGA

12. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1622 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (1611–1632), mennica Ryga

Na awersie: ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: GVST ADOLP D G REX S.

Na rewersie: znak wartości: 3; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 2 – 2. Napis: MON NOV CIVI RIGE.

Wielkość monety: 19,0 mm,

Waga monety: 1,03 g

Numer inwentarzowy: MG/N/675/912

13. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1624 r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (1611–1632), mennica Ryga.

Na awersie: ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: GVST ADOL D G REX S.

Na rewersie: znak wartości: 3; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 2 – 4. Napis:MON NOVA – CIVI RIGE  –.

Wielkość monety: 19,4 mm,

Waga monety: 1,08 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/2594.

14. PÓŁTORAK (1½ grosza), 162[6] r.

Emitent: Król Gustaw II Adolf (1611–1632), mennica Ryga.

Na awersie: ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: GVS ADO [DG REX S].

Na rewersie: znak wartości: 3, jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 2 – [6]. Napis: [MON NOVA – CIVI] RIGE.

Wielkość monety: 19,0 mm,

Waga monety: 0,73 g

Numer inwentarzowy: MG/N/675/2109.

15. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1644 r.

Emitent: Królowa Krystyna (1632–1654), mennica Ryga.

Na awersie: ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: CHRISTINA D G REG SVE.

Na rewersie: znak wartości: 3; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 4 – 4. MON NOVA – CIVI RIGE.

Wielkość monety: 19,4 mm,

Waga monety: 0,99 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/2595.

16. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1649 r.

Emitent: Królowa Krystyna (1632–1654), mennica Ryga.

Na awersie: ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: CHRISTINA D G REG SV.

Na rewersie: znak wartości: 3; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 4 – 9. Napis: MON NOVA – CIVI RIGE  –.

Wielkość monety: 19,0 mm,

Waga monety: 1,08 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/802

INFLANTY

Glückstadt zostało założone w 1616 r. na bagiennych terenach u ujścia Łaby przez księcia Szlezwiku-Holsztynu i króla Danii,

Chrystiana IV. Jego nazwa oznacza „Miasto Szczęścia” lub „Miasto Fortuny”. Chrystian IV obiecał zwolnienie podatkowe

osadnikom i wolność wyznania. W 1618 r. została utworzona mennica. Pierwowzorem dla przedstawienia Fortuny na monecie

był zapewne miedzioryt Hendricka Goltziusa lub nieco późniejszy miedzioryt Heinricha Ulricha, działającego

w Norymberdze.

17. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1648 r.

Emitent: Królowa Krystyna (1632–1654), mennica Ryga.

Na awersie: znak wartości: 3; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: CHRISTI – NA D G R S.

Na rewersie: znak menniczy: pies; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 4 – 8. Napis: MON NOV – LIVONI.

Wielkość monety: 19,0 mm,

Waga monety: 0,91 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/966.

18. PÓŁTORAK (1½ grosza), 1648 r.

Emitent: Królowa Krystyna (1632–1654), mennica Ryga.

Na awersie: znak wartości: 3; ukoronowana, pięciopolowa tarcza herbowa Królestwa Szwecji (trzy korony), Folkungów (lew) i Wazów – w polu sercowym (Snopek). Napis: CHRISTI – NA D G R S.

Na rewersie: znak menniczy: serce; jabłko królewskie, w środku liczba: 24; po bokach w polu data 4 – 8. Napis: MON NOV – LIVONI.

Wielkość monety: 19,0 mm,

Waga monety: 1,06 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/2216.

19. ĆWIERĆTALAR (1¼ speciedaler), 1623 r.

Emitent: Król Chrystian IV Duński (1588–1648), mennica Glückstadt.

Na awersie: monogram Chrystiana – litera C pod koroną, w środku znak wartości: 4. Napis: CHRISTIANVS 4 D G D N V G.

Na rewersie: Fortuna (rzymska bogini szczęścia) stojąca na kuli, trzymająca unoszący się na wietrze żagiel. Napis: MO NO CIVI – GLVCKST 6Z3.

Wielkość monety: 31,0 mm,

Waga monety: 7,26 g,

Numer inwentarzowy: MG/N/675/692.

20. Fragment łańcucha

Fragment łańcucha złożony z czterech połączonych ze sobą ogniw o średnicy od 22 do 25 mm; atrybucja nieznana.

Numer inwentarzowy: MG/N/675/274.