Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Głogowie - Święty Mikołaj – patron… sprzeczności

Kult biskupa Mikołaja rozpoczął się Mirze (Myra lub Demre, obecne Kale w Turcji) i o ile rozprzestrzenił się po świecie różnymi drogami, to przede wszystkim istnieją dwie ścieżki tego kultu: wschodnia (bizantyjska) i zachodnia.

W kręgu kultury wschodniej Święty Mikołaj zajmuje niezwykle ważne miejsce. Kościół wschodni oddaje mu hołd jako cudotwórcy i orędownikowi. Już w IX wieku jego postać była otoczona największą czcią, zaraz po kulcie Matki Boskiej. Na Rusi nadal jego kult, jakim jest otaczany bliski jest oddawaniu czci Bogurodzicy czy nawet samego Chrystusa. Święty Mikołaj pełni tam wielorakie funkcje: opiekuje się bydłem, dba o dostatek i bogactwa, opiekuje się chorymi. Wierzy się też, iż to właśnie on posiada klucze do raju i jest przewodnikiem dusz po niebie. Natomiast tradycja rozdawania przez niego podarków, jest na Rusi mało znana.

W Kościele zachodnim Święty Mikołaj przedstawiany jest w stroju biskupim z mitrą i pastorałem, a także z księgą, z trzema sakiewkami, ze złotymi kulami, razem z trójką dzieci, czy też kotwicą lub okrętem.

W Europie jego kult rozpowszechnił się za pośrednictwem bizantyjskiej księżniczki Teofany, małżonki Ottona II, cesarza rzymskiego. Już na początku XIII wieku wiele europejskich miast i państw ustanowiło Świętego Mikołaja swoim patronem. Wtedy też stał się patronem żeglarzy, kupców i piekarzy.

Również w Polsce kult Świętego Mikołaja był szeroko rozpowszechniony, po Janie Chrzcicielu, zajmował drugie miejsce na liście patronujących polskim kościołom.

W polskiej tradycji ludowej przypisuje mu się wiele ról: od opiekunów pasterzy i ich stad, po obrońcę wilków, opiekuna dobytku i gospodarstw domowych.

W miastach Święty Mikołaj znany był jako dawca prezentów i kar, ponieważ czasami w towarzystwie aniołów, diabła lub dziada, chodził po domach i rozdawał grzecznym dzieciom łakocie, a niegrzecznym rózgi, albo uderzał je pastorałem.